Janusz Kurczab urodził się 6 września 1937 r. w Warszawie, zmarł 11 kwietnia 2015 r. Był szermierzem, wspinaczem skałkowym, alpinistą i trenerem, kierownikiem wypraw, skialpinistą oraz autorem książek i artykułów o tematyce górskiej. W 2015 r. został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi dla rozwoju sportów wysokogórskich, za promowanie imienia Polski w świecie.

Kurczab Janusz, źr. portalgorski.pl

Jego życie silnie związane było ze sportem. W latach 1950-1955 uprawiał pływanie, od roku 1955 szermierkę, a w 1957 r. zajął się równolegle taternictwem. Szermierzem był świetnym. W reprezentacji Polski na mistrzostwach świata wystąpił po raz pierwszy w 1959 r., a już rok później wziął udział w XVII Igrzyskach Olimpijskich w Rzymie. Do roku 1971 wielokrotnie występował w drużynie narodowej. Wraz z drużyną warszawskiej Legii zdobył w roku 1961 Klubowy Puchar Europy w szpadzie, w latach 1962 i 1963 zajmował drugie miejsce w Pucharze Europy i czternaście razy zdobywał drużynowe mistrzostwo Polski. Trzykrotnie wywalczył tytuł indywidualnego mistrza Polski w szpadzie (w roku 1961, 1965 i 1969). Uprawiał także narciarstwo wysokogórskie i startował w międzynarodowych zawodach w Alpach.

Mistrzostwa świata w szermierce, Budapeszt 1959 r.
Fot. arch. Janusz Kurczab / arch. GÓRY, źr. www.goryonline.com

Ukończył studium trenerów alpinizmu na Akademii Wychowania Fizycznego w Krakowie. Po uzyskaniu dyplomu przez kilka lat pracował jako trener w Klubie Wysokogórskim w Warszawie, gdzie prowadził treningi, szkolił i organizował zawody wspinaczkowe. Prowadził także zajęcia wychowania fizycznego na Akademii Medycznej dla studentów – członków Klubu Alpinistycznego Medyków.

Kurczab jest legendą polskiego alpinizmu. W czasie ponad 40-letniej działalności górskiej poprowadził około 40 nowych dróg letnich i dokonał pierwszych przejść zimowych. Wspinał się w skałach Jury Krakowsko-Częstochowskiej, w Tatrach, w górach Grecji, Alpach, Yosemite, kanadyjskich Górach Skalistych, Hindukuszu, Karakorum i Himalajach, a jego przejścia zapisały się w historii.

W 2010 r. udzielił wywiadu magazynowi GÓRY i powiedział wtedy: Nie wiem, jak wyglądałoby moje życie bez gór i wspinania… Z pewnością byłoby zdecydowanie uboższe, nawet zakładając, że poświęciwszy się bez reszty szermierce, odniósłbym w tym sporcie znacznie większe sukcesy. (…) Mimo pewnego niedosytu związanego m.in. z niezdobyciem K2, Makalu czy Manaslu, mogę w sumie być zadowolonym z ciekawego życia. A fakt, że wyszedłem cało z wielu niebezpiecznych sytuacji, tylko ubarwia moje wspomnienia.

Górskie dokonania

Poprowadził wiele nowych dróg w Tarach, gdzie wspinał się z najlepszymi.
1962 – nowa droga na filarze Kazalnicy, było to przełomowe przejście (wraz z Eugeniuszem Chrobakiem, Zygmuntem Andrzejem Heinrichem i Krzysztofem Zdzitowieckim),
1964 – nowa droga Wielkim Ściekiem na północno-wschodniej ścianie Kazalnicy (z Samuelem Skierskim i Andrzejem Skłodowskim),
1964 – nowa droga na wschodniej ścianie Młynarczyka (z Wojciechem Biedermanem i Maciejem Pogorzelskim),
1970 – nowa droga na północno-wschodniej ścianie Małego Młynarza (wraz z Wojciechem Kurtyką i Michałem Gabryelem),
1971 – Wielki Ściek na północno-wschodniej ścianie Kazalnicy – pierwsze przejście zimowe.
Prowadził też drogi np. w dolinie Jaworowej, murze Hrubego i na Koprowym.

Jego dorobek w Alpach w masywie Mont Blanc i w Dolomitach jest również imponujący i także tam dokonywał pierwszych przejść, zarówno letnich jak i zimowych.
1963 – Monte Civetta (Punta Tissi) – pierwsze polskie przejście drogą Philipp-Flamm (razem z Ryszardem Szafirskim),
1963 – trzecie przejście Filara Wiewiórek na Cima Ovest di Lavaredo (z Szafirskim),
1964 – Tofana di Rozes – pierwsze przejście zimowe direttissimy południowej ściany drogą Stössera, (razem z Jerzym Krajskim, Ryszardem Rodzińskim i Szafirskim),
1967 – Les Droites – wytyczenie nowej drogi lewym filarem północno-wschodniej ściany (wraz z Maciejem Kozłowskim),
1969 – Cima Scotoni – drugie przejście zimowe drogi Ivano Dibony (z Andrzejem Mrozem),
1971 – Aiguille Noire – pierwsze polskie przejście drogą Ratti-Vitali (z Kurtyką),
1971 – Wielki Filar Narożny Mont Blanc – pierwsze przejście zimowe (wraz z Andrzejem Dworakiem, Mrozem i Tadeuszem Piotrowskim,
1973 – Mont Blanc – pierwsze polskie przejście drogą Major na wschodniej ścianie (razem z Barbarą Kozłowską, Jerzym Kukuczką i Markiem Łukaszewskim),
1973 – Marmolada – pierwsze przejście zimowe drogi Via dell'Ideale na południowej ścianie (razem z Kukuczką, Marianem Piekutowskim, Januszem Skorkiem i Zbigniewem Wachem).

Janusz Kurczab na Aiguille Noire de Peuterey w masywie Mont Blanc, lato 1971 r. Fot. Wojciech Kurtyka / archiwum J. Kurczaba / Centrum Górskie Korona Ziemi, źr. www.tygodnikpowszechny.pl

Hindukusz i Karakorum
1972 – Noszak – pierwsze przejście 1500-metrowej ściany południowo-zachodniej w stylu alpejskim, wraz z Janem Holnickim-Szulcem i Zdzitowieckim,
1974 – Ghenta Sar (7090 m) – pierwsze wejście, samotnie,
1974 – Shispare – pierwsze wejście,
1976 – K2 – zaawansowana próba poprowadzenia nowej drogi długą wschodnią granią, zakończona na wysokości 8400 m.

Był wybitnym organizatorem i kierownikiem sześciu wypraw w góry wysokie:
1972 - wejście nową drogą na Noszak (7492 m) w Hindukuszu,
1974 - polsko-niemiecka ekspedycja, wejście na dziewiczy Shispare (7611 m) w Karakorum, Kurczab dokonał solo pierwszego wejścia na Ghenta Sar,
1976 - próba wejścia nową drogą na K2 (osiągnięta wysokość 8400 m),
1982 - próba wejścia nową drogą na K2, granią zachodnią, z końcówką filarem od północy (osiągnięta wysokość 8250 m),
1978 - próba zdobycia Makalu w Himalajach Nepalu,
1980 - próba na Manaslu w Himalajach Nepalu.

Był prezesem Klubu Wysokogórskiego w Warszawie, przewodniczący Komisji Sportowej PZA, członkiem honorowym warszawskiego KW i PZA. Redaktor „Taternika” oraz portalu wspinanie.pl. Na Explorers Festival w Łodzi został uhonorowany nagrodą Explorera w 2003 r., a w 2014 r. otrzymał  „Super Kolosa” za całokształt dorobku.

Po zakończeniu kariery alpinistycznej poświęcił się dokumentowaniu historii taternictwa i alpinizmu w górach całego świata. Jest autorem wielu książek i artykułów o tematyce górskiej i wspinaczkowej. Kierował także pracami cyfryzacji materiałów o górach Centralnego Archiwum Górskiego w Zawoi.

Zmarł w wieku 77 lat, po długiej i ciężkiej chorobie.

Anna Makowska

Źródła:
- Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu tom VI, Wydawnictwo Stapis
- Wikipedia (wykaz przejść)
- off.sport.pl
- www.tygodnikpowszechny.pl/strateg-szpady-i-liny-27635

{youtube}Ok02Ld_nbxw{/youtube}