osiągają wysokości znacznie powyżej 3000 m n.p.m. i pod tym względem dominują w południowej części Czarnego Lądu

Na przeciwległej części naszego globu, na południowym skraju Afryki, znajdują się góry, których nazwa w Polsce może niewiele mówić – to Góry Smocze. Te tajemnicze góry, choć nie mają najwyższego szczytu w Afryce, ani nie są najwyższym pasmem tego kontynentu, to osiągają wysokości znacznie powyżej 3000 m n.p.m. i pod tym względem dominują w południowej części Czarnego Lądu.
Góry Smocze – położenie, rzeźba, budowa geologiczna
Góry Smocze są pasmem o górskim, które rozciąga się na długości ponad 1000 km w Południowej Afryce, Lesotho oraz Eswatini, przebiega równolegle do Oceanu Indyjskiego. Pod względem geologicznym to część Wielkiej Krawędzi, która stanowi granicę pomiędzy płaskowyżami południowej i środkowej Afryki a wybrzeżem Oceanu Indyjskiego. Są górami zrębowymi, zbudowanymi przede wszystkim z piaskowców, łupków oraz bazaltów. Najstarszymi utwory to prekambryjskie skały wulkaniczne, na które składają się przede wszystkim pokrywy lawowe i skały efuzywne. Z kolei w paleozoiku osadziły się tu łupki, mułowce oraz piaskowce formacji Karoo. Z kolei starsze skały osadowe są przykryte warstwą bazaltów, których miąższość przekracza 1400 m, a erozja odsłoniła zalegające poniżej osady.
Najwyższy szczyt to Thabana Ntlenyana, który osiąga wysokość 3482 m n.p.m. Innymi ważnymi szczytami są też Mafadi (3450 m n.p.m.), Makoaneng (3416 m n.p.m.), Njesuthi (3408 m n.p.m.), Champagne Castle (3377 m n.p.m.), Popple Peak (3331 m n.p.m.), Giant's Castle (3312 m n.p.m.), Ben Macdhui (3001 m n.p.m.) i Cathedral Peak (3300 m n.p.m.). One wszystkie znajdują się w obszarze, gdzie Republika Południowej Afryki graniczy z Lesotho – to obszar bardzo popularny wśród turystów, przede wszystkim ze względu na robiącą duże wrażenie rzeźbę wysokogórską. Na północ od Lesotho pasmo górskie staje się już niższe i a szczyty są mniej poszarpane, aż do wejścia do Mpumalanga, gdzie góry kwarcytowe Transwalu Drakensberg są wyższe i bardziej połamane i tworzą wschodnią krawędź Basenu Transwalskiego.
Góry Smocze – flora i fauna, ochrona przyrody
Góry Smocze obfitują w wiele gatunków roślin, w tym dużą liczbę gatunków wymienionych w Czerwonej Księdze roślin zagrożonych, z 119 gatunkami wymienionymi jako globalnie zagrożone, a „spośród 2 153 gatunków roślin w parku, 98 jest endemicznych lub niemal endemicznych". Flora muraw wysokogórskich to głównie trawa kępowa, rośliny pełzające i drobne krzewy, jak np. rzadki aloes spiralny (Aloe polyphylla). Niższe zbocza to głównie łąki, ale są też siedliskiem rzadkich w Afryce iglaków, gatunki iglaste. Interesujące są murawy, które zawierają dużą liczbę endemicznych roślin. Trawy tu występujące to m.in.: Monocymbium ceresiiforme, trawa gąsienicowa (Harpochloa falx), Cymbopogon dieterlenii i Eulalia villosa. W najwyższej części Gór Smoczych skład flory jest niezależny od kierunku nachylenia stoku i zmienia się też w zależności od twardości skał.
Obszar Gór Smoczych jest domem dla 299 zarejestrowanych gatunków ptaków, co stanowi 37% wszystkich niemorskich gatunków ptaków w południowej Afryce. W Górach Smoczych występują też 24 gatunki węży, z których dwa są bardzo jadowite. Ptak endemiczny to świergotek górski (Anthus hoeschi), a kolejne sześć gatunków występuje głównie tutaj: kapturka (Lioptilus nigricapillus), gaj smużka (Oenanthe bifasciata), skowronek Rudd (Heteromirafra ruddi), skoczek skalny (Chaetops aurantius), świergotek żółtopiersiowy (Anthus chloris) i czyż Drakensberg (Serinus symonsi). Zagrożony wyginięciem sęp przylądkowy i pustułka to dwa z ptaków drapieżnych polujących w górach. Wśród ssaków warto wymienić takie gatunki jak koziołek skalny (Oreotragus oreotragus), eland (Taurotragus oryx) i trzcinnik górski (Redunca fulvorufula. Inne endemiczne gatunki to żaby znalezione w potokach górskich: żaba rzeczna Drakensberg (Amietia dracomontana), żaba rzeczna Phofung (Amietia vertebralis) i żaba rzeczna Maluti (Amietia umbraculata). Ryby można znaleźć w wielu rzekach i strumieniach, w tym Redfin Maluti (Pseudobarbus quathlambae), który uważano za wymarły, zanim znaleziono go w rzece Senqunyane w Lesotho. Niższe zbocza Gór Smoczych również są siedliskiem wielu dzikich zwierząt, w tym rzadkiego białego nosorożca południowego i czarnego gnu.
Część obszaru Gór Smoczych objęta została ochroną w postaci rezerwatów przyrody, jak również znajdującego się w RPA Parku Narodowego Drakensberg (z języka Zulusów zwanego też uKhahlamba), w 2000 roku został on wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Na obszarze Gór Smoczych znajdują się również takie parki narodowe jak: ehlabathebe w Lesotho i Royal Natal w RPA. W roku 2001 na fragmencie obszaru Gór Smoczych powstał też Transgraniczny Obszar Ochrony Przyrody Maloti-Drakensberg, a już w 2013 roku wpisano go na listę światowego dziedzictwa UNESCO (rozszerzenie wpisu Parku Narodowego Drakensberg).
Góry Smocze – klimat i stosunki wodne
Góry Smocze znacząco oddziałują na klimat w Afryce Południowej – zatrzymują wilgotne masy powietrza, które niesie ciepły Prąd Mozambicki oraz wiatry znad Atlantyku. Dzięki temu na skraju Afryki Południowej mamy do czynienia z klimatem śródziemnomorskim, w Mozambiku wytworzył się klimat wilgotny, a w środkowej części kontynentu, np. w Botswanie, dominuje klimat suchy kontynentalny. Klimat na dużych wysokościach jest wilgotny i chłodny, a zimą występują opady śniegu.
Południowo-wschodnie stoki łańcucha Gór Smoczych charakteryzują się dogodnymi warunkami dla rolnictwa, są tam m.in. plantacje trzciny cukrowej, sady owocowe, a w wyższych uprawy herbaty. Strumienie wypływające z Gór Smoczych na wschodnich stromych zboczach są zwykle krótkie i wpadają do Oceanu Indyjskiego. Natomiast strumienie z dużo łagodniejszych, zachodnich zboczy łączą się stopniowo w płynącą w zachodnim kierunku rzekę Oranje, a także jej dopływy, jak np. Caledon i Tugela.
Pochodzenie nazwy Gór Smoczych, osadnictwo, kultura, turystyka
Afrykanerska nazwa Drakensberge pochodzi od nazwy, jaką nadawali skarpie najwcześniejsi holenderscy osadnicy, a mianowicie Drakensbergen, czyli Góry Smocze. Najwyższa część Wielkiej Krawędzi znana jest w języku Zulusów jako uKhahlamba, a w języki Sotho jako Maluti („Bariera włóczni skierowanych ku górze”). Istnieje wiele jaskiń w łatwo erodującym piaskowcu formacji Clarens, w wielu spośród tych jaskiń są naskalne obrazy San (Buszmenów). Malowidła te są trudne do datowania, ale istnieją dowody antropologiczne, w tym wiele narzędzi myśliwskich, że lud San istniał to co najmniej 40 tys. lat temu, a być może ponad 100 tys. lat temu. Współcześnie największe miasta w obszarze łańcucha górskiego to: Matatiele i Barkly East w prowincji Kwa-Zulu Natal; Ladysmith, Newcastle, Ulundi – dawna stolica Zulu, Dundee i Ixopo w KwaZulu-Natal; Maseru – stolica Lesotho i Tzaneen w prowincji Limpopo. Turystyka w Górach Smoczych rozwija się, a na stokach pojawiają się szlaki turystyczne, hotele i ośrodki wypoczynkowe. Wiele z wyższych części południowoafrykańskich tego zasięgu zostało wyznaczonych jako rezerwaty zwierzyny łownej lub obszary dzikiej przyrody.

Marek Lonta