Kozi Wierch (słow. Kozi vrch) to kolejny szczyt w Tatrach Wysokich i liczy sobie 2291 m. n.p.m. Co ciekawe, Kozi Wierch jest najwyższą górą położoną w całości na terenie Polski.

Kozi Wierch

2291 m.n.p.m.

Kozi Wierch leży w długiej wschodniej grani Świnicy pomiędzy Doliną Gąsienicową, a Doliną Pięciu Stawów Polskich. Określając to bardziej precyzyjnie, szczyt Koziego Wierchu rozdziela dwie wiszące dolinki- Kozią i Pustą. Wzdłuż jego grani poprowadzono dosyć trudny szlak turystyczny Orlej Perci.

Wierzchołek Koziego Wierchu fot. Artur Nowak/portalgorski.pl

Ogólnie pojęcie „wisząca dolina” (dolina zawieszona, podwieszona) oznacza rodzaj doliny bocznej oddzielonej od doliny głównej stromym progiem. Dno doliny bocznej przy ujściu znajduje się powyżej dna doliny głównej i powstaje gdy proces pogłębiania dna doliny, powodowany np. przez rzekę lub częściej przez górski lodowiec, przebiega bardziej intensywnie lub dłużej w dolinie głównej niż w bocznej. Skutki erozji lodowca na dno doliny zależą od jego masy, czyli grubości. Znacznie większe są zatem w dolinie głównej niż mniejszych dolinach bocznych.

Topografia

Szczyt ten leży między Zamarłą Turnią (2179 m. n.p.m.) i Czarnymi Ścianami (2242m. n.p.m.). Między Kozim Wierchem, a Zamarłą Turnią znajduje się Kozia Przełęcz. Po drugiej stronie, od Czarnych Ścian, Kozi Wierch rozdziela Przełączka nad Dolinką Buczynową. Długa, północno-wschodnia grań Koziego Wierchu zwana jest Kozim Murem. Ostatnia wznosząca się w nim turnia to Buczynowa Strażnica i wznosi się nad Dolinką Buczynową. Opada tam, na stronę Dolinki Koziej Rysa Zaruskiego. Na północny zachód od najwyższego wierzchołka wznoszą się trzy Kozie Czuby, oddzielone od głównego szczytu Kozią Przełęczą Wyżnią.

Kozi Wierch zimą fot.Ireneusz Gosztyła/portalgorski.pl

Po stronie północnej masyw opada stromo ścianami o wysokości sięgającej 210 m do Dolinki Koziej. Urwiska te są ograniczone z lewej (wschodniej) strony Żlebem Kulczyńskiego, a z prawej (zachodniej) strony – północno-wschodnim żlebem Koziej Przełęczy. Między żlebami znajduje się Filar Leporowskiego. Południowo-zachodnie ściany Koziego Wierchu i Kozich Czub opadają też do Dolinki Pustej. Na wszystkich tych ścianach wytyczono liczne drogi wspinaczkowe. Na południowy wschód, do Doliny Pięciu Stawów Polskich opada łagodnie nachylone i szerokie zbocze. Rozcięte jest ono kilkoma płytkimi żlebami, z których najwybitniejszy jest Szeroki Żleb. Środkowa część zbocza jest przykładem starego stoku, nieprzeobrażonego przez lodowce.

Wyróżniają się zatem ściany:

-północna (opadająca do Koziej Dolinki), wysokość około 210 m., ograniczona z lewej wyraźną krawędzią oddzielającą ją od ściany północno-wschodniej, z prawej żlebem spadającym z Koziej Przełęczy Wyżniej;

-północno-wschodnia (opadająca też do Koziej Dolinki) i o wysokości też około 210 m. ograniczona z lewej żlebem u góry rozdzielającym się w dwa kominy, z prawej wielką grzędą północnej ściany;

-południowo-zachodnia (opadająca do Dolinki Pustej). Jest wysoka na około 200-250 m. i ogranicza ją od lewej żleb spadający z Koziej Przełęczy Wyżniej, a z południowej strony, grzędą Koziego Wierchu.

Zamarła Turnia i Kozi Wierch fot.portalgorski.pl

Wspinanie

Jednymi z najpopularniejszych dróg taternickich jest droga północną ścianą Filarem Leporowskiego (od nazwiska słynnego taternika, który zginął w okolicach Koziej Dolinki 20 lipca 1928 roku. Leporowski zasłynął z samotnych, szybkich i niebezpiecznych- często bez żadnej asekuracji, pierwszych przejść różnych dróg w Tatrach). Pierwsze przejście datowane jest na 18 lipca 1929 roku i przypisywane jest Stanisławowi Motyce, Witoldowi H. Paryskiemu i Janowi Sawickiemu.
Popularnym rozwiązaniem jest również droga środkowym filarem południowo-zachodniej ściany. Pierwsze przejście datuje się 20 września 1939 roku i zostało dokonane przez Jadwigę Pierzchlankę, Franciszka Jęczkowskiego oraz Jerzego Pierzchałę. Wejście zimowe tym wariantem na Kozi Wierch (20 marca 1953 roku) jest przypisywane dwójce taterników w składzie Jerzy Mitkiewicz i Janusz Rowińński.

Południowy filar Koziego Wierchu fot Wojtek Karnaś/kurswspinaczkowy.pl

Turystyka

Na szczyt prowadzą również szlaki turystyczne. Z przełęczy Zawrat na Krzyżne istnieje znakowany i trudny szlak Orlej Perci (na odcinku Zawrat-Kozi Wierch od lipca 2007r. ruch odbywa się jedynie w kierunku wschodnim tj. z Zawratu w stronę Koziego Wierchu), a także znad Wielkiego Stawu w Dolinie Pięciu Stawów Polskich wzdłuż szerokiego żlebu. Ze względu na trudności techniczne czas przejścia w dużym stopniu zależy od kondycji i doświadczenia w wędrówkach wysokogórskich. W pewnych okresach problemem na Orlej Perci są zatory ludzkie spowodowane dużym ruchem turystycznym osób niedostatecznie przygotowanych na trudy tego szlaku.

Kozi Wierch dostępny jest dla turystów także od strony Doliny Gąsienicowej (Dolinki Koziej) przez Kozią Przełęcz lub Żlebem Kulczyńskiego (nazwanym tak od nazwiska Władysława Kulczyńskiego, który przeszedł żleb w drodze na Kozi Wierch w 1893).

W zimie najłatwiejsze wejście na Kozi Wierch prowadzi zboczem opadającym do Doliny Pięciu Stawów Polskich. Zaleca się unikanie formacji wklęsłych z powodu zwiększonego ryzyka lawin.

Kozi Wierch od strony Zmarzłego Stawu fot. Adam Rugała/portalgorski.pl

Historia

Nazwa szczytu pochodzi od często pasących się na jej zboczach stad kozic (głównie na jego łagodniejszych, południowych stokach). Używana była ona od dawna przez pasterzy wypasających swoje owce w Dolinie Pięciu Stawów Polskich. Pasterze z Doliny Gąsienicowej nazywali ten szczyt natomiast Czarnymi Ścianami (nazwa ta została później przesunięta przez turystów na sąsiedni szczyt).

Pierwsze odnotowane wejście zostało dokonane 17 sierpnia 1867r. Owymi śmiałkami okazali się być Eugeniusz Janota oraz Maciej Sieczka. Wysoce prawdopodobnym jest, że już dużo wcześniej, z Doliny Pięciu Stawów Polskich na szczyt wchodzili pasterze i myśliwi. 3 kwietnia 1907r. natomiast, odnotowano I zimowe zdobycie szczytu i należy ono do Mariusza Zaruskiego oraz Józefa Borkowskiego. Warto nadmienić, że było to wejście narciarskie, w owych czasach jedno z największych osiągnięć w narciarstwie tatrzańskim.

Widok z wierzchołka należy do najwspanialszych w Tatrach. Warto też w drodze na szczyt poświęcić trochę uwagi szacie roślinnej (zwłaszcza tej od strony Doliny Pięciu Stawów Polskich). Można tu spotkać m.in. liczne gatunki roślin naczyniowych, mchów, porostów oraz wątrobowców. W wyższych partiach dominują murawy wysokogórskie oraz rozprzestrzenione w wyniku gospodarki psie trawki. Bardzo ciekawe dla badaczy są zbiorowiska roślin piargowych.

Bartek Michalak

Żródła:
- Internet (wikipedia);
- Tatry wysokie- przewodnik taternicki, W. H. Paryski, Warszawa 1984;
- Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Z. i W Paryscy, Poznań 2004;
-„Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie”, J. Kurczab, M. Wołoszyński, Warszawa 1991;
- Tatry Polskie- przewodnik, J. Nyka, Latchoczew 2002.