Chociaż nie są typowymi szczytami, Wrota Chałubińskiego, Przełęcz nad Wrotami oraz Kopa nad Wrotami, to jedne z ważniejszych punktów położonych w głównej grani Tatr w okolicach Morskiego Oka obok Szpiglasowego Wierchu.

Te trzy kolejne punkty należące do głównej grani Tatr nie stanowią wybitnych trudności taternickich. Są to jednak miejsca, gdzie skała jest tu wyjątkowo krucha i pokruszona. Stąd łatwo tu o wypadek, zwłaszcza przy mokrej i śliskiej pogodzie.

Wrota Chałubińskiego (kiedyś Zawracik, 2022 m n.p.m.)

Jeśli chodzi o same Wrota Chałubińskiego to jest to wąska przełęcz w głównej grani Tatr i jest położona pomiędzy Kopą nad Wrotami (2075 m n.p.m.) a Szpiglasowym Wierchem. Określana bywa też jako "skalna brama". W kierunku południowo-wschodnim, za Kopą nad Wrotami znajduje sie Ciemnosmreczyńska Turnia (2142 m n.p.m.), która to jest oddzielona od Kopy Przełęczą nad Wrotami.

Między Wrotami Chałubińskiego a Szpiglasowym Wierchem leżą kolejno:
-Głaźna Czuba;
-Głaźne Wrótka;
-Dziurawa Czuba;
-Szpiglasowa Czuba;
-Wyżnie Szpiglasowe Wrótka.

TATRm

Odcinek głównej grani Tatr z widocznymi po prawej Wrotami Chałbińskiego i Zadnim Mnichem po lewej. Fot.arch. Andrzej Marcisz

Niegdyś, przez Wrota Chałubińskiego prowadził szlak z Doliny Rybiego Potoku do Doliny Piarżystej czyli do górnego piętra Doliny Ciemnosmreczyńskiej (Temnosmrečinská dolina). Trasa ta została zmieniona w latach 1889–1890 w łatwo dostępny szlak. Na wniosek Walerego Eljasza-Radzikowskiego zmieniono nazwę przełęczy, dla uczczenia zmarłego w 1889 r. Tytusa Chałubińskiego.

Po II wojnie światowej zlikwidowano szlak po słowackiej stronie (Dolina Piarżysta jest rezerwatem przyrody, a tamtejszy szlak prowadzi tylko do Ciemnosmreczyńskiego Stawu). Po stronie polskiej Wrota Chałubińskiego dostępne są znakowanym szlakiem znad Morskiego Oka przez Dolinę za Mnichem. Szlak po wielu latach zamknięcia został otwarty w 1972 r. od nowa, a w 1996 r. wyremontowany.

Pierwsze turystyczne wejścia letnie nie zostały odnotowane. Zimą pierwsi na przełęczy byli na nartach W. Skórczewski i przewodnik S. Gąsienica Byrcyn (7 lutego 1914 r.). W rejonie tej przełęczy zginęła we wrześniu 1994 roku Maria Chałubińska. Było to ulubione przejście Jana Kasprowicza. Przez przełęcz przechodził też Jaroslaw Hasek (autor "Szwejka"). We Wrotach Chałubińskiego rozpoczyna się niedostępna dla turystów droga przez Liptowskie Mury na Gładką Przełęcz.

Występuje tu bardzo bogata flora. Z rzadkich roślin spotkać tu można wiechlinę tatrzańską, skalnicę odgiętolistną, ukwap karpacki i warzuchę tatrzańską. Gatunki te w Polsce występują tylko w Tatrach i to na nielicznych stanowiskach. Stwierdzono też występowanie bardzo rzadkiej sasanki wiosennej. Nazwa przełęczy wprowadzono w 1890 r. na cześć Tytusa Chałubińskiego.

{youtube}J9POh0q2hJw{/youtube}

{youtube}LObki21KdN8>{/youtube}

Filmy przedstawiające Wrota Chałubiańskiego

Przełęcz nad Wrotami, Niżnia Przełęcz nad Wrotami (ok. 2055 m n.p.m.)

Jest kolejną przełęczą w grani głównej Tatr Wysokich i leży właśnie między Kopą nad Wrotami a Ciemnosmreczyńską Turnią. Niżnia Przełęcz nad Wrotami to jedna z dwóch tworzących wspólnie Przełęcz nad Wrotami. Drugie siodło stanowi położona dalej na wschodzie Wyżnia Przełęcz nad Wrotami, oddzielona szeroką Turnią nad Wrotami. Obie przełęcze są niedostępne dla turystów, a ich nazwa pochodzi od Wrót Chałubińskiego. Pierwszego wejścia na przełęcz od strony Doliny za Mnichem dokonał Jan Alfred Szczepański (20 lipca 1936). Zimą natomiast byli to Tadeusz Orłowski i Maciej Zajączkowski (24 marca 1937). Jednakże wcześniej przełęcz ta była odwiedzana przy przechodzeniu grani.

Kopa nad Wrotami (ok. 2075 m n.p.m.)

Jest to skalisty wierzchołek znajdujący się w północno-zachodniej grani Ciemnosmreczyńskiej Turni w Tatrach Wysokich i oddzielonej od niej Przełęczą nad Wrotami. Kopa nad Wrotami leży w głównej grani Tatr, zaraz nad Wrotami Chałubińskiego. Wierzchołek jest niedostępny dla turystów, a jego nazwa pochodzi właśnie od Wrót Chałubińskiego.

Pierwszym odnotowanym wejściem jest dokonane wejście przez Stefana Komornickiego, Jerzego Żuławskiego i przewodnika Józefa Gąsienice Tomków (7 września 1908). Zimą natomiast była to Zofia Radwańska-Kuleszyna oraz Tadeusz Aleksander Pawłowski ( 2 stycznia 1937).

Bartosz Michalak

Źródła:
- Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Z. i W Paryscy, Poznań 2004;
- “Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie”, J. Kurczab, M. Wołoszyński, Warszawa 1991;
- Tatry Polskie- przewodnik, J. Nyka, Latchoczew 2002.