Chodząc po Tatrach skupiamy uwagę na szlaku, który mamy do pokonania. Kolejnym ważnym elementem, wręcz kluczowym przy planowaniu wędrówki jest pogoda. Gdy już mamy „okno” i wybieramy się na marsz to skupiamy nasze zmysły na podziwianiu pięknych widoków. Wdychamy czyste górskie powietrze i cieszymy się każdą chwilą spędzoną na łonie natury.

Sarnia Skała, fot. Katarzyna Irzeńska

A czy zastanawialiście się kiedyś podczas wędrówki w Tatrach jakie minerały i skały tworzą nasze piękne góry? Nigdy nie przykuwałam do tego specjalnej uwagi. Okazuje się, że to bardzo ciekawa część wiedzy o Tatrach i mam nadzieję, że uda mi się Was aby trochę zainteresować.

Czym są minerały?

Wyjaśnijmy sobie podstawowe pojęcie – czym jest minerał? Jest to nic innego jak substancja naturalna – krystaliczna o pewnych cechach fizycznych i chemicznych. Minerały cechują się uporządkowaniem w rozkładzie atomów czy jonów, które tworzą krystaliczną sieć.

W zestawieniu zewnętrznym cechuje je symetria wewnętrzna. Brzmi dziwnie, ale tak właśnie jest. To ich symetryczne ukształtowanie wewnątrz sprawia, że na zewnątrz ich budowa cechuje się pewną specyfiką. Kiedy uznajemy substancję krystaliczną za minerał? Wtedy, gdy powstaje w procesie naturalnym w wyniku procesów geologicznych czy kosmologicznych.

Minerały mają swoje cechy fizyczne. Najlepiej sprawdzić je za pomocą wzroku. Istnieje wśród nich podział – poniżej uproszczona klasyfikacja nazw gromady.

I tak wyróżnia się:
- pierwiastki rodzime,
- węgliki, azotki, fosforki i krzemki,
- siarczki i pokrewne kruszce,
- halogenki,
- tlenki i wodorotlenki,
- czy sole kwasów tlenowych: węglany, siarczany, fosforany i wiele innych.

Jak odróżnić od siebie minerały?

Dzięki szeregu różnych klasyfikacji i kategorii można odróżniać od siebie minerały. Wśród cech morfologicznych warto zwrócić uwagę na kształt (np. izometryczny, słupkowy czy blaszkowy), postać skupienia (np. skupienie naciekowe, krystaliczne czy naloty, dendryty, itp...).

Wśród optycznych cech warto przyjrzeć się barwie, która wynika z selektywnego pochłaniania światła przez minerał. Kolejnym elementem na jaki warto zwrócić uwagę to połysk. Następnym krokiem przy obserwacji będzie sprawdzenie cech mechanicznych. Jaka jest twardość minerału, łupliwość, przełam (czyli zdolność do pękania wzdłuż nierównych powierzchni bez związku z budową wewnętrzną).

W drodze na Kasprowy Wierch, fot. Katarzyna Irzeńska

Podział skał z terenów Tatr
magmowe,
osadowe,
metamoficzne.

Skały magmowe – powstają podczas wyniku krystalizacji stopu krzemianowego, który nazywany jest magmą. Ze względu głębokość krzepnięcia wyróżnia się: skały głębinowe (plutoniczne), skały pośrednich głębokości (subwulkaniczne) czy skały wylewne (wulkaniczne).

Skały magmowe dzieli się także ze względu na ich wewnętrzną budowę. Minerały zatem dzieli się także na główne (podstawowe składniki skał), poboczne (występują w ilości znikomej), akcesoryczne (pojawiają się tylko w niektórych typach skał).

Bardzo jest ważna także struktura samej skały. W zależności od tego jakie są warunki środowiska a także gdzie znajduje się źródło materiału można podzielić wielkość ziaren na: bloki, głazy, okruchy, otoczaki czy ziarna.

Skały osadowe – powstają dzięki procesowi wietrzenia, transportu , sedymentacji i diagenezy na powierzchni Ziemi. Skały osadowe dzielą się na wiele podgrup.

Nosal, fot. Katarzyna Irzeńska

Skały metamorficzne – oznaczają zmianę lub przemianę. Inaczej mówiąc, zmienia się skład mineralny lub struktura czy wielkość ziarna albo wszystko naraz.

W Tatrach najczęstszą skałą jaką można spotkać podczas wędrówek jest granit. Z niego w dużej mierze zbudowane są Tatry Wysokie. Jest to przykład skały magmowej. A dokładniej to skała magmowa głębinowa.

Północną część Tatr tworzą skały osadowe, zaś Tatry Zachodnie tworzą skały metamorficzne.

Zanim wyruszymy w Tatry warto poczytać trochę o skałach i minerałach, przejrzeć galerię zdjęć i samemu pobawić się w odkrywcę.

Sama odbyłam taką „wirtualną wycieczkę” po minerałach i skałach tatrzańskich w Internecie, a jak ruszę w góry to będę miała oczy jeszcze szerzej otwarte, bo to eksplorowanie bardzo wciąga.

Katarzyna Irzeńska
Obserwatorium podróży
www.obserwatoriumpodrozy.com

Źródła:
- Po graniach Tatr. Przewodnik geologiczny dla turystów. Aleksandra Gawęda, Katowice 2010
- Portal: http://z-ne.pl/s,menu,1259,geologia.html