Gorce to pasmo górskie słynące z rozległych polan, wspaniałych widoków, pasterskich szałasów i partyzanckich pamiątek z czasów II Wojny Światowej. Wszystkie te rzeczy odnaleźć można na Gorcu.

Od liczącego 1228 m n.p.m. Gorca nazwę swą bierze całe gorczańskie pasmo, ciągnące się na wschód od Turbacza m.in. przez Jaworzynę Kamienicką. Sam Gorc znajduje się w jego wschodniej części i jest szczytem zwornikowym: ku północy odchodzi od niego grzbiet ze szczytami Magorzycy (875 m n.p.m.), Kiczory Kamienickiej (1007 m n.p.m.) i Wielkiego Wierchu (1007 m n.p.m.), na południu znajduje się Jaworzynka Gorcowska (1047 m n.p.m.), natomiast na wschodzie położony jest Wierch Lelonek (955 m n.p.m.), za którym Pasmo Gorca biegnie przez przełęcz Wierch Młynne (750 m n.p.m.), a następnie - przez szczyty Zdżar (866 m n.p.m.) i Tworogi (845 m n.p.m.) - opada ku dolinom Kamienicy, Ochotnicy i Dunajca. Położona między Gorcem i Magorzycą przełęcz o wysokości ok. 850 m n.p.m. uznawana jest przez część źródeł (w tym m.in. regionalizację fizycznogeograficzną wg. Jerzego Kondrackiego) za granicę Gorców i Beskidu Wyspowego. Niektóre opracowania twierdzą z kolei, że granica między oboma pasmami przebiega doliną Kamienicy i zgodnie z takim podziałem, Magorzyca, Kiczora Kamienicka i Wielki Wierch zaliczają się jeszcze do Gorców.

Tablica informacyjna na Gorcu Kamienickim

Dawniej zbocza Gorca wykorzystywane były intensywnie przez pasterzy i pozostałością po tym są wciąż liczne hale i polany. Z chwilą utworzenia Gorczańskiego Parku Narodowego w 1981 roku, wypasu zaprzestano, a nieużytkowane tereny zaczęły z wolna zarastać lasem. Aby tego uniknąć, GPN zaczął częściowe wykaszanie, dzięki czemu w masywie Gorca wciąż istnieją rozległe polany. Najbardziej znana, położona na północnym zboczu (1120-1150 m n.p.m.) jest polana Gorc Kamienicki. Nieco dalej na północ położona jest Świnkówka (1020-1090 m n.p.m.), na zachodnim grzbiecie znajduje się polana Ustępne (920-950 m n.p.m.), a na południowym stoku Hale Gorcowskie (1080-1100 m n.p.m.).

Turystyka

Na Gorc wejść można szlakiem zielonym z Polany Gabrowskiej Dużej (↑2 godz. ↓2.15 godz.) lub z Ochotnicy Dolnej (↑2.50 godz. ↓1.40 godz.) oraz szlakiem niebieskim z Rzek (↑2 godz. ↓1.15 godz.). Ze Szczawy poprowadzono natomiast szlak czarny na Nową Polanę (↑1.25 godz. ↓1 godz.), przez którą biegnie ww. trasa niebieska.

W rejonie Hal Gorcowskich, na wysokości ok. 1150 m n.p.m. czynna jest latem (w okresie od 1 lipca do 30 sierpnia) studencka baza namiotowa. Założono ją w roku 1968 i pierwotnie należała do studenckiego biura podróży „Almatur”. Obecnie gospodarzem jest  Studenckie Koło Przewodników Górskich w Krakowie. Baza położona jest obok dwóch źródeł wody, oferuje ok. 40 miejsc noclegowych, dostęp do kuchni i jadalni oraz możliwość rozbicia własnego namiotu. Nocleg możliwy jest także w bacówce na  polanie Gorc Kamienicki. Jest to jednak obiekt prywatny i przebywanie w nim możliwe jest wyłącznie podczas nieobecności właściciela i za jego wyraźną zgodą. W pobliżu bacówki znajduje się źródło wody nazywane „Do smoka”.

Szczyt Gorca porośnięty jest lasem i w celu podziwiania widoków pofatygować trzeba się na którąś z okolicznych polan. Jedna z najciekawszych panoram widoczna jest z polany Gorc Kamienicki, z której zobaczyć można m.in. pobliskie szczyty Turbacza, Jaworzyny Kamienickiej i Kudłonia, Dolinę Kamienicy, Pasmo Lubania, Beskid Wyspowy, Beskid Sądecki z Pasmem Radziejowej, Pieniny, Magurę Spiską i Tatry.

Ciekawostki

- Na południowym zboczu Gorca na wysokości ok. 820 m n.p.m. znajduje się niewielka jaskinia, nazywana Wietrzną Dziurą. Ma ona dwa korytarze o długości kilkunastu metrów.

- Gorc jest wysuniętym najdalej na wschód szczytem Gorczańskiego Parku Narodowego.

- Dawniej na wierzchołku Gorca znajdowała się wieża triangulacyjna, z której podziwiać można było widoki.

- Nazwa Gorca (podobnie jak i całych Gorców) wywodzi się od słowa „gorzeć”, oznaczającego wypalanie lasu - metodę, dzięki której w dawnych czasach uzyskiwano tutejsze polany. W niektórych źródłach Gorc występuje również - za sprawą polany o tej samej nazwie - jako Gorc Kamienicki.

- W rejonie Nowej Polany można natrafić na rzadko spotykane w Gorcach skały wapienne.

- Nazwa Wierchu Lelonek pochodzi od ludowego słowa oznaczającego młodego jelenia. Jaworzyna Gorcowska bywa z kolei nazywana Piorunowcem, a określenie to zawdzięcza tragicznemu wydarzeniu z 1927 roku, kiedy to w jeden z tutejszych szałasów uderzył piorun, zabijając 3 osoby.

- Polana Hale Gorcowskie określana jest w niektórych źródłach Gorcem Gorcowskim. Niektórzy autorzy twierdzą, że jest to błąd, gdyż nazwa Gorc Gorcowski odnosiła się do innej, dziś prawie całkowicie już zarośniętej, polany po południowej stronie Gorca. Czasami Hale Gorcowskie nazywane bywają także Halami Podgorcowskimi lub Podgorcowymi. Na niektórych mapach Hale Gorcowskie i Podgorcowe występują natomiast oddzielnie, jako dwie całkowicie osobne polany.

- Polana Świnkówka zawdzięcza swoją nazwę osobie jej dawnego właściciela, Władysława Świnki. Z kolei polana Gorc Młynieński określana bywa czasami Łąkami Jagiełłowskimi, co jest nawiązaniem do nazwy przysiółka Jagiełły w Ochotnicy Dolnej.

- Na Gorcu Kamienickim i polanie Ustępne powstały przed II Wojną Światową ośrodki doświadczalne Małopolskiego Towarzystwa Rolniczego. Hodowano w nich górskie gatunki bydła, które miały być później upowszechnione wśród karpackich rolników. W jednym z budynków ośrodka na Gorcu Kamienickim PTT założyło w 1937 roku stację narciarską

- W latach II Wojny Światowej w rejonie Gorca kwaterowały oddziały 1. Pułku Strzelców Podhalańskich AK. Na Wielkim Wierchu znajdował się sztab pułku, natomiast na Gorcu Kamienickim, w budynku dawnego ośrodka doświadczalnego, umieszczono partyzancki szpital. W październiku 1944 roku siły AK wspierane przez działających w Gorcach partyzantów radzieckich stoczyły z Niemcami walną, trwającą 3 dni batalię, która do historii przeszła jako "Bitwa nad Ochotnicą". Okupanci spalili wówczas szpital na Gorcu Kamienickim, podczas walk śmierć poniósł także Władysław Pisarski ps. „Piwonia”, polski partyzant, którego nagrobek odnaleźć można w lesie między Gorcem i polaną Przysłop Dolny. Niemiecki odwet przyjął też postać tzw. „Krwawej Wigilii”, czyli pacyfikacji Ochotnicy Dolnej. Zginęło podczas niej 53 mieszkańców wioski.

- Na Nowej Polanie znajduje się grób niemieckiego żołnierza, zabitego tu przez Rosjan podczas odwrotu w styczniu 1945 roku. Inną pamiątką z czasów wojny był budynek dawnego gospodarstwa doświadczalnego na polanie Ustępne, wykorzystywany przez gorczańskich partyzantów jako jedna z kryjówek. Przetrwał on wojnę, lecz na początku lat 60-tych został podpalony i uległ całkowitemu zniszczeniu.

- Każdego roku w przedostatni weekend sierpnia w bazie studenckiej na Gorcu organizowany jest festiwal piosenki turystycznej „Gorcstock”.

Adam Nietresta